In de toelichting op de Wet op de bejaardenoorden schreef minister M. Klompé begin jaren zestig dat het belangrijk was dat ouderen zo lang mogelijk in hun eigen huis konden blijven wonen. Ze moesten dan wel gebruik kunnen maken van andere zorgvoorzieningen. 'Vele bejaarden, die zichzelf niet meer geheel zelfstandig kunnen redden, geven dan ook de voorkeur aan het gebruik maken van de eerderbedoelde voorzieningen boven opneming in een bejaardenoord. Daar deze wijze van leven bovendien goedkoper is dan het verblijf in een bejaardenoord, is ook de kans dat de bejaarde zijn financiële onafhankelijkheid kan bewaren dan groter. Een andere factor, waarmede bij het beleid rekening dient te worden gehouden, is de omstandigheid dat het reeds thans moeilijk is, en waarschijnlijk steeds moeilijker zal worden, voldoende personeel voor bejaardenoorden te verkrijgen.'

De wet pakte ook de misstanden in de zorg aan. Uit onderzoek in de provincie Utrecht was gebleken dat instellingen vaak gevestigd waren in oude gebouwen en ongeschikte woonhuizen. 'Het gevolg is: veel trappen lopen (of opgesloten zitten op een zolderkamertje); tochtige gangen; brandgevaar; teveel personen slapen tezamen in één vertrek; gebrekkig sanitair en primitieve wasgelegenheden; geen mogelijkheid van afzondering of te grote afzondering; sombere gebouwen. De inventaris van de tehuizen laat vaak te wensen over. De bedden zijn in de meeste gevallen goed, waarbij echter slechte uitzonderingen niet onvermeld mogen blijven. Wat betreft het personeel in de tehuizen moest de commissie constateren, dat men zelden terzake kundig en voldoende personeel aantreft. Over het algemeen zijn verzorgden vrij om te gaan en te staan, waar zij willen, mits men maar op tijd aan de maaltijd verschijnt en 's avonds het licht niet te lang laat branden. Eigen bezittingen kunnen zelden worden meegebracht, daar hiervoor de ruimte ontbreekt, tenzij men een kamer heeft gehuurd. Personen, die niet zelf kunnen betalen, hebben vrijwel geen eigen bezittingen om zich heen. Vaak zijn deze verkocht door de betalende instantie. In sommige gevallen is er zelfs niet eens plaats om een portret neer te zetten. Het viel de commissie op dat er zeer weinig echtparen onder de bewoners der tehuizen voorkomen. Alleen in die tehuizen waar kamers verhuurd worden kunnen de echtparen bij elkaar blijven.' Dit beeld werd ook door andere provinciale en gemeentelijke toezichthoudende instanties bevestigd. Er bleek ook dat er veel onkunde was over de voeding voor de verzorgden. In sommige tehuizen waren zowel zwakzinnige kinderen als bejaarden opgenomen.

De wetgever wilde de lagere overheden duidelijke en eensluidende verordeningen en bevoegdheden in handen geven om de misstanden bestrijden. 'Meermalen is het voorgekomen dat een materie welke aanvankelijk het onderwerp van provinciale of gemeentelijke verordeningen is geweest, later door de wetgever werd geregeld. In deze gevallen is het optreden van de lagere overheid in feite geweest een voorbereiden van het terrein van de wetgever. In zekere zin zou ook een wet als de thans voorgestelde als de neerslag van een zodanige ontwikkeling kunnen worden gezien, met dien verstande evenwel dat zij niet meer wil zijn dan een raamwet om het stelsel van provinciale en gemeentelijke verordeningen sluitender en krachtiger te maken.'

Bovenstaande is gebaseerd op:
HTK 1961-1962, 6621, 3, Wet op de bejaardenoorden, Memorie van Toelichting, pp. 1-2, (pdf)

Partners moeten bij opname in een verpleegtehuis bij elkaar kunnen blijven

Zorg als onderwerp van rijksbemoeienis en nationale regelgeving

Deze pagina is een initiatief van historisch onderzoeksbureau Ecade

Danièle Rigter publishes on different elements of the history of the welfare state. She wrote about the role of the Dutch department of Labour and about several private organisations. Her latest publications are about Dutch and Belgian social insurance and about the relationship between different levels of government and its citizens. Her research focuses on the aspects of nationbuilding, democracy and citizenship in the making of the welfare state. For the Centre for the History of Health Insurance (Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars) in the Department of Medical Humanities at the VU University Medical Center in Amsterdam she was responsible for the management of the heritage of health insurance organisations (Erfgoedgids Zorgverzekeraars).