Home Contact
webdesign: djRrrong for undone productions
Gemeenschap in plaats van samenleving

De moderne mens is vervreemd van zijn wortels. Deze door sociologen geformuleerde waarneming werd in de twintigste eeuw in ideologische programma's verder uitgewerkt. De door rechtse en linkse ideologiën gevoerde strijd tegen de moderne maatschappij bevatte zowel traditionele als vooruitstrevende elementen. 'Denn am Ende steht die "Aufhebung" von Entwurzelung oder Entfremdung: einerseits als "Rückkehr zur Natur", zu Blut und Boden oder zur (urkommunistischen) Vorgesellschaft vor der verderblichen Fortschritten der Zivilisation, andererseits als revolutionärer, diktatorischer Durchbruch zur neuen Volksgemeinschaft oder Totalgesellschaft der Endzeit.' (Het resultaat van de strijd zou ofwel de terugkeer naar een geïdealiseerde oersamenleving ofwel het ontstaan van een nieuwe volksgemeenschap of heilstaat zijn.)

De paralellen tussen de linkse en rechtse kritiek op de samenleving komen voort uit het feit dat ze terug te voeren zijn op dezelfde analyse. Ze streven beide bovendien naar totaaloplossingen. Het verschil is dat de linkse ideologie zich op het internationale toneel richt en de rechtse zich op het niveau van de natie, het volk of het ras.

Het onderscheid tussen samenleving en gemeenschap wordt in het laatste kwart van de negentiende eeuw door sociologen omschreven. De gemeenschap is klein en overzichtelijk. In de gemeenschap is iedere mens geïntegreerd. De moderne samenleving is groot en niet te bevatten. De moderne mens is louter gericht op het materiële, hij is vrij en zonder bindingen maar eenzaam. Het individu staat in de door de stad gedomineerde samenleving machteloos tegenover grote instituties.

Niet langer de bevrijding van de mens en de ontwikkeling van zijn mogelijkheden maar de re-integratie van de mens in de gemeenschap moet worden nagestreefd. Dit kan door het gebruik van met meer of minder groffe middelen en zelfs door dwang. Het verval van de menselijke cultuur moet worden tegengegaan en de moderne maatschappij moet worden ingedamd. 'Es handelte sich zugleich um eine Form der Re-Barbarisierung gegenüber der rechtsstaatlichen Verfeinerung politischen lebens.' (Dit streven naar re-integratie betekende een terugkeer naar de barbarij omdat het de rechtstaat en de bestaande politiek afwees.)

Ontleend aan K.D. Bracher, Zeit der Ideologen. Eine Geschichte politischen Denkens im 20. Jahrhundert, (München 1985), pp. 76-78


D. Rigter, mei 2008

Deze pagina is een initiatief van historisch onderzoeksbureau Ecade.